Is cultuur aangeleerd of aangeboren?

Cultuur

Wat voor de één normaal is, is voor de ander maar vreemd. Gedrag dat voortkomt uit een bepaalde cultuur is daar een goed voorbeeld van. Het is fascinerend om te zien hoe verschillend sommige culturen kunnen zijn. Men vraagt zich dan ook vaak af of cultuur is aangeleerd of aangeboren. Het is een vraag die ook wetenschappers bezighoudt. Er is dus ook al volop onderzoek naar gedaan! Benieuwd wat de uitkomst is? Lees dan zeker even verder.

Wat is cultuur?

Als we het hebben over cultuur, dan hebben we het over het geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen, etc. van een land, volk of groep (aldus de Dikke van Dale). 

Het gaat om gewoontes die al jaar en dag normaal zijn voor een groep mensen en om zaken die soms heel kenmerkend kunnen zijn. In eigen land ben je je vaak nauwelijks bewust van de cultuur. Ga je echter op reis naar een ver land, bijvoorbeeld in Azië of Afrika, dan is het verschil met thuis zo groot dat je een heuse cultuurschok kunt ervaren.

Aangeleerd gedrag

Omdat we zo gewend zijn aan de cultuur waar we in leven, is het vaak moeilijk deze te veranderen. Hierdoor rijst de vraag of cultuur is aangeleerd of aangeboren. Het antwoord is: aangeleerd. 

We zijn allemaal mensen van vlees en bloed, met een eigen persoonlijkheid die we overal met ons meenemen. Maar de manier waarop we ons gedragen in een groep is ons aangeleerd. Van jongs af aan kijken kinderen naar hun ouders en naar de mensen om hen heen om te ontdekken wat ‘normaal’ is. Hoe gaan we met elkaar om? Hoe gedragen we ons? Wat vinden we van bepaalde gebeurtenissen? Het is – vaak onbewust – aangeleerd gedrag.

Cultuur

Een nieuwe cultuur aanleren

Dat cultuur is aangeleerd, zie je goed wanneer je kijkt naar kleinere subculturen zoals de cultuur op een kantoor. Als je net aan een nieuwe baan begint, kan het soms enorm wennen zijn! Je observeert, probeert, stelt vragen en voegt je langzaam maar zeker naar de heersende cultuur. Is het niet bewust, dan is het wel vanuit een drang om te overleven. We willen er immers bij horen en niet uit de toon vallen!

Is alle cultuur aangeleerd?

In principe is alle cultuur aangeleerd. Toch zijn er ook aanwijzingen die erop duiden dat er een diepere emotie is die soms een rol speelt. Je ziet dat bijvoorbeeld terug bij adoptiekinderen die hun biologische ouders ontmoeten. Het gevoel van ‘thuiskomen’ dat zijn ervaren is met ons verstand moeilijk te verklaren, maar dat betekent niet dat het er niet is.

Cultuur

Cultuur ·
Ik hou van het leven. Ik heb zeer brede interesses, maar een bijzondere passie voor kunst en geschiedenis. Zij die de geschiedenis niet kennen, zijn gedoemd die te herhalen! Ik lever sinds juni 2020 bijdragen voor deze website.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Black Lives Matter. Moet Zwarte Piet verdwijnen?

Tijdens de discussie en demonstraties over racisme en de gelijkheid van mensen laaien de emoties hoog op. Logisch, want mensen zijn gekwetst en willen zich uiten. Ook in Nederland wordt er meer dan ooit over racisme gesproken. De toon is fel en het is duidelijk dat er verandering nodig is. Black Lives Matter. Moet Zwarte Piet daarvoor verdwijnen?

Zwarte Piet en slavernij

Al honderden jaren vieren we in Nederland het Sinterklaasfeest. In de loop van de tijd zijn onderdelen van het feest, zoals de hoeveelheid cadeautjes, veranderd. Maar Zwarte Piet bleef. De meningen over de metgezel van Sinterklaas zijn verdeeld. Een deel van de mensen ziet Zwarte Piet meer als compagnon, en vooral als een vrolijke toevoeging aan de intocht. Een manier om zoveel mogelijk interactie met de kinderen mogelijk te maken. Piet is bont gekleed, deelt snoepgoed uit en geeft hier en daar een aai over de bol.

Maar voor andere mensen roept Zwarte Piet onherroepelijk de associatie op met het slavernijverleden dat deze wereld helaas met zich meedraagt. Dat komt vooral door de kleding van Zwarte Piet, die verwijst naar de Moorse dienstknechten uit de tijd dat slavernij nog aan de orde van de dag was. Het herinnert aan de Nederlandse geschiedenis van kolonialisme en slavernij. Dat we hem bezingen als ‘knecht’ versterkt dit beeld en dat wringt.

Het aanpassen van een traditie

Terugkijkend op mijn eigen jeugd zie ik het niet. Ik zag vrolijke zwarte mannen in bonte kleding die cadeautjes kwamen brengen. Ik hou van cadeautjes en van de sfeer rondom Pakjesavond en Sinterklaas is nu nog steeds mijn favoriete feestdag. Dat we die tradities moeten aanpassen, vind ik persoonlijk best lastig. Maar dat betekent niet dat ik het niet begrijp.

Dat Zwarte Piet mensen aan slavernij herinnert roept vragen op en boosheid. Iets wat een leuk feest moet zijn, maakt mensen verdrietig en dat kan nooit de bedoeling zijn. Een goede reden dus om hierover in gesprek te gaan.

De toon van de discussie

Black Lives Matter. Of Zwarte Piet daarom moet verdwijnen is iets wat we als samenleving zullen moeten bespreken. Niet met demonstraties die de intocht van Sinterklaas voor kinderen verpesten. Niet met lelijke woorden en grof geweld. Sinterklaas zou een feest moeten zijn waar iedereen van kan genieten, ongeacht leeftijd, afkomst en huidskleur. Laten we op een constructieve manier op zoek gaan naar een invulling die iedereen past. Is dat moeilijk? Ja. Is het de moeite waard? Dat zeker! 

 

Ötzi, de ijsmummie met bijzondere tattoos

Lang dacht men dat de Egyptenaren de eerste waren die begonnen met tatoeëren. Niets blijkt minder waar! Met de vondst van ijsmummie Ötzi, vond men ook tatoeages van 5300 jaar geleden. Niet in Egypte, maar in Europa. Maar hoe zijn die tatoeages destijds gemaakt? En wat betekenen ze? Wij zochten het voor je uit.

Een mummie: griezelig of bijzonder?

Het woord ‘mummie’ associëren we vaak met iets griezeligs. Toch is het niet meer dan een goed geconserveerd lichaam na overlijden. In het oude Egypte waren ze expert in het mummificatieproces, met balsem en doeken. Maar soms is het de natuur die, geheel zonder opzet, zorgt voor de conservering van een lichaam. Dat is ook het geval bij ijsmummies.

Wanneer een dier of mens na overlijden door ijs wordt omgeven, wordt het lichaam perfect geconserveerd. Het lichaam verandert dan in een ijsmummie en wordt soms pas duizenden jaren later gevonden. Als de mummie al die tijd goed luchtdicht met het ijs omsloten is gebleven, is hij vaak nog in bijzondere goede staat als hij wordt uitgegraven.

De vondst van Ötzi 

De oudste gevonden ijsmummie in Europa is Ötzi. Het is het lichaam van een man die zo’n 5300 jaar geleden leefde, in wat we nu de Kopertijd noemen. Wandelaars vonden hem aan de rand van een gletsjer in de Ötztaler Alpen. Sindsdien is hij meerdere malen uitgebreid onderzocht.

De oudste tattoos

De spullen die Ötzi bij zich had, leren ons over de Kopertijd en over zijn status en bezigheden. Maar de onderzoekers waren ook erg gefascineerd door de tatoeages die op ze op zijn lichaam vonden. Tatoeages gemaakt met roet, dat in een sneetje in de huid is gewreven. Een primitieve manier van tatoeëren, die past bij de tijd waarin Ötzi leefde.

Een bijzondere ontdekking

Bij zulke oude tatoeages ga je je natuurlijk afvragen waar ze voor dienden. Hebben ze te maken met een bepaalde stam of een leefgebied? Zijn het trofeeën voor overwinningen? Vertellen de tattoos een verhaal? Onderzoekers bogen zich over dit vraagstuk en kwamen tot een interessante ontdekking: De tatoeages van Ötzi zijn zeer waarschijnlijk gezet om pijn te bestrijden. Meer dan 50 van de tattoos zitten op plekken waar hij lichamelijk ongemak had, bijvoorbeeld door artrose. Het is dus goed mogelijk dat men 5300 jaar geleden pijn bestreed met inkervingen en roet. Bijzonder!